Sinh thời, nhân nói về cách đánh Việt Nam, Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể: Năm 1971, Đại tướng sang Liên Xô khẳng định quyết tâm đánh Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn và đề nghị bạn có sự giúp đỡ đặc biệt. Tại cuộc họp với các đồng chí trong Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô, đồng chí Cô - xư - ghin hỏi: "Tôi xin hỏi đồng chí Giáp. Đồng chí nói Việt Nam đánh thắng Mỹ. Tôi muốn biết các đồng chí có bao nhiêu sư đoàn bộ binh cơ giới và Mỹ có bao nhiêu? Xe tăng, pháo hạng nặng, máy bay chiến đấu …, các đồng chí có bao nhiêu và Mỹ có bao nhiêu? Khả năng về phòng không, về tên lửa, về thông tin, ra đa của đồng chí như thế nào? Xin đồng chí nói qua cho tôi biết". Đại tướng Võ Nguyên Giáp trả lời: "Tôi hiểu câu hỏi của đồng chí. Đồng chí muốn biết về vấn đề so sánh lực lượng giữa chúng tôi với Mỹ. Theo học thuyết quân sự Xô - viết là như vậy. Học thuyết quân sự Xô - viết là hết sức ưu việt, đã chiến thắng phát xít Đức. Điều đó rất rõ ràng. Nhưng, tôi xin nói nếu chúng tôi đánh theo cách của các đồng chí thì chúng tôi không đứng nổi được hai tiếng đồng hồ. Chúng tôi đánh theo cách đánh khác, cách đánh của Việt Nam, và chúng tôi sẽ thắng".

          Trở lại với giai đoạn cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tháng 10 năm 1974, Hội nghị Bộ Chính trị sau khi phân tích, đánh giá tình hình đã đi đến kết luận: "Lúc này chúng ta đang có thời cơ. Hai mươi năm chiến đấu mới tạo được thời cơ này, chúng ta phải biết nắm lấy để đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn. Ngoài thời cơ này, không có thời cơ nào khác. Thời cơ này đòi hỏi phải làm nhanh, làm gọn, làm triệt để nhưng phải khôn khéo...". Bộ Chính trị hạ quyết tâm: "Động viên nỗ lực lớn nhất của quân và dân ta ở cả hai miền, mở cuộc tổng tiến công và nổi dậy cuối cùng, đưa chiến tranh cách mạng phát triển đến mức cao nhất, tiêu diệt và làm tan rã  toàn bộ quân ngụy, đánh chiếm Sài Gòn, sào huyệt trung tâm của địch cũng như tất cả các thành thị khác, đánh đổ ngụy quyền ở trung ương và các cấp, giành toàn bộ chính quyền về tay nhân dân, giải phóng hoàn toàn miền Nam, hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước, tiến tới thống nhất nước nhà".^.Nhận rõ tầm quan trọng của yêu cầu tạo thời cơ và tranh thủ thời cơ, sau khi duyệt kế hoạch cơ bản giải phóng miền Nam trong hai năm 1975- 1976, Hội nghị còn yêu cầu phải có kế hoạch tận dụng thời cơ khi nó xuất hiện: "Nếu thời cơ đến vào đầu hoặc cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975".

   Theo Thượng tướng, Giáo sư Hoàng Minh Thảo, Đại thắng mùa xuân 1975 là kết quả của việc vận dụng cách đánh tài tình, sáng tạo của cha ông ta trong điều kiện mới, đó là  Đánh bằng mưu kế/ Thắng bằng thế - thời.

          \

"Thế" ở đây là bố trí lực lượng trên địa hình, theo tình huống đối chọi để tìm chỗ có lợi tác chiến đánh địch. Còn "thời" là thời điểm có lợi, giây phút có lợi, lúc khí thế ta áp đảo địch và kịp chớp lấy để diệt địch, giành thắng lợi nhanh chóng. Ngay từ thế kỷ XV, Nguyễn Trãi, nhà quân sự tài ba, danh nhân văn hóa thế giới, đã chỉ rõ: "Được thời có thế thì mất biến thành còn, nhỏ hóa ra lớn. Không thời mất thế, thì to hóa ra nhỏ, mạnh hóa ra yếu, an lại thành nguy. Sự thay đổi ấy chỉ trong khoảng trở bàn tay …"

         Thượng tướng Hoàng Minh Thảo cho biết: Xuân 1975, nắm được ý định và tình thế bố trí của địch, ta tương kế tựu kế, gây sức ép bề ngoài, đưa địch dấn sâu vào mưu kế của ta. Chủ trương của ta là phá vỡ chiến lược ở nơi địch yếu về lực lượng nhưng là nơi hiểm yếu. Đó là Tây Nguyên. Phá vỡ chiến lược của địch ở Tây Nguyên dễ hơn các nơi khác và uy hiếp trực tiếp ven biển Nam Trung Bộ, đến Cam Ranh, uy hiếp gián tiếp Sài Gòn, tạo được hướng phát triển chiến lược. Để làm được điều này, ta đã bí mật, bất ngờ, nhanh chóng điều thêm 2 sư đoàn 316 và 968 ở các chiến trường khác cho Tây Nguyên, nâng lực lượng của ta lên 4 sư đoàn cùng 3 trung đoàn độc lập, đủ sức áp đảo địch. Về thế trận, ta đã thực hiện được nghi binh chiến lược, ghìm địch ở hai đầu chiến tuyến, tạo thuận lợi cho Tây Nguyên thực hiện được mưu kế chiến lược. Trong chiến dịch Tây Nguyên, việc chọn hướng tiến công chủ yếu cũng là điểm độc đáo trong cách đánh của ta. Ta chọn Buôn Ma Thuột là điểm yếu và cũng là nơi hiểm yếu nhất của Tây Nguyên. Buôn Ma Thuột không chỉ là điểm đột phá khẩu của chiến dịch Tây Nguyên mà đã trở thành đột phá khẩu chiến lược của cuộc tổng tiến công chiến lược Xuân 1975. Ngoài nghi binh, ta còn chia cắt địch về chiến lược và chiến dịch. Ta đánh cắt đường 19 giữa Bình Định và Plâycu làm cho Tây Nguyên mất nguồn sống từ đồng bằng lên; đánh cắt đường 14 từ Plâycu đi Buôn Ma Thuột, cắt nguồn chi viện từ Plâycu xuống; đánh đường 21 từ Nha Trang đi Buôn Ba Thuột, cô lập hoàn toàn Buôn Ma Thuột. Thế trận đã giăng. Buôn Ma thuột bị trói chặt. Đội tổng dự bị của địch cũng bị chôn chân ở Huế - Đà Nẵng và Sài Gòn. Đó là thời cơ cho ta giáng đòn quyết định vào Buôn Ma Thuột và thắng lợi.

          Trong chiến dịch Hồ Chí Minh - trận quyết chiến chiến lược, cách đánh cũng là một vấn đề mà Bộ Chỉ huy Chiến dịch ngày đêm suy nghĩ, tính toán. Đánh như thế nào để phát huy được tối đa sức mạnh của ta, kết thúc nhanh gọn, phù hợp với thời cơ và ăn khớp nhịn nhàng với mặt trận chính trị- ngoại giao. Nếu để chậm thì không có lợi cả về chính trị và quân sự. Nhưng lại phải đánh như thế nào để thành phố Sài Gòn ít tổn thất nhất về sinh mạng và của cải? Lại còn suy nghĩ nữa thể hiện tinh thần nhân đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời là đánh như thế nào để tiêu diệt quân đội ngụy về tổ chức nhưng mở con đường sống cho số đông quần chúng binh sĩ ngụy, lấy nhân nghĩa cảm hóa họ quay về với cộng đồng dân tộc. Xác định cách đánh và lựa chọn mục tiêu gắn liền với nhau. Phải lựa chọn đúng những nơi để đánh vào thì toàn bộ chế độ ngụy sẽ rung chuyển, tạo cho chúng hoang mang, suy yếu như rắn mất đầu và gục đổ.

          Cách đánhđọc đáo được xác định sau đó, theo Đại tướng Văn Tiến Dũng, là: dùng một bộ phận lực lượng chia cắt chiến lược, tiêu diệt, làm tan rã tại chỗ quân địch phòng thủ ở vòng ngoài không cho chúng co cụm về Sài Gòn. Đồng thời, dùng phần lớn lực lượng nhanh chóng thọc sâu chiếm lĩnh các địa bàn then chốt vùng ven, mở đường cho các binh đoàn đột kích cơ giới hóa mạnh đánh thẳng vào nội đô, chiếm 5 mục tiêu đã chọn lựa, kết hợp với các lực lượng đặc công, biệt động, bộ đội địa phương, phối hợp với quần chúng nổi dậy, từ ngoài đánh vào, từ trong đánh ra, trong ngoài cùng đánh. Hiệu quả của cách đánh độc đáo này thật tuyệt với: Đúng 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, lá cờ chiến thắng đã tung bay trên nóc Phủ Tổng thống ngụy quyền Sài Gòn. Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử toàn thắng chỉ trong vòng chưa đầy 4 ngày!

Vân Trình