Nhân kỷ niệm 165 năm ngày sinh (14.5.1856-14.5.2021) và 110 năm ngày mất (2.5.1911-2.5.2021) của chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển, sáng qua, ngày 27/4, Ban Thường vụ Huyện ủy Đại Lộc tổ chức Hội thảo khoa học “Cuộc đời và sự nghiệp chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển”. Đến dự có đồng chí Trần Khắc Thắng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Thị Thu  Hiền, Phó GĐ Sở Văn hoá –Thể thao và Du lịch. Về phía huyện có đồng chí Nguyễn Hảo, Bí thư Huyện ủy, đồng chí Nguyễn Hữu Vũ, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy; đồng chí Lê Văn Quang, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện; các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lịch sử và văn hoá; lãnh đạo các ban, ngành, đoàn thể của huyện, lãnh đạo các địa phương và các trường THCS, THPT trên địa bàn huyện; đại diện thân nhân và gia tộc chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển…

Quang cảnh Hội thảo khoa học “Cuộc đời và sự nghiệp chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển”. 

     Chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển sinh ngày 14/5/1856 tại làng Ô Gia, xã Đại Cường, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam.

     Năm 1885, khi vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương, văn thân, sĩ phu cả nước đồng loạt đứng lên hưởng ứng. Ở Quảng Nam, tháng 7 năm Ất Dậu (8-1885), tiến sĩ Trần Văn Dư thay mặt Nghĩa hội Quảng Nam ra Bản cáo thị kêu gọi toàn dân trong tỉnh đứng lên đáp nghĩa Cần vương chống Pháp. Chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển là một trong những người đầu tiên của huyện Đại Lộc hưởng ứng phong trào này. Ông được giao giữ chức Đội biện quân lương, sau là Tán tương Quân vụ với nhiệm vụ vận động tài chính, thu góp quân lương cho Nghĩa hội.

     Năm 1887, dưới sự đàn áp của thực dân Pháp và triều đình phong kiến tay sai, phong trào Nghĩa hội Quảng Nam bị thất bại. Những người đứng đầu phong trào lần lượt hy sinh hoặc bị bắt. Đỗ Đăng Tuyển về ẩn cư tại quê nhà Đại Cường, hằng ngày mượn rượu giải sầu, giả vờ quên lãng thời cuộc để che mắt chính quyền tay sai lúc đó. Thực ra, ông vẫn tìm mọi cách liên lạc với đồng chí cũ để mưu cầu việc lớn.

     Đầu thế kỷ XX, Phan Bội Châu liên kết hào kiệt bốn phương từ Bắc vào Nam để mưu cầu việc giải phóng dân tộc. Đến Quảng Nam, Phan Bội Châu tìm tới các sĩ phu đã từng tham gia Nghĩa hội, trong đó có Đỗ Đăng Tuyển. Năm 1904, Duy Tân hội được thành lập và chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển là một trong những người góp phần quan trọng trong sự kiện này.

     Sau khi phong trào chống sưu cao thuế nặng (năm 1908) diễn ra, thực dân Pháp và triều đình phong kiến tay sai thẳng tay đàn áp lực lượng của các phong trào đấu tranh yêu nước. Nhiều sĩ phu, văn thân bị bắt, bị cầm tù và xử tử. Đến năm 1910, chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển bị bắt. Thực dân Pháp và chính quyền tay sai đã dùng mọi thủ đoạn để lấy lời khai của ông. Song với khí tiết hiên ngang, bất khuất, chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển đã không khai nửa lời, nhiều lần tìm cách tuẫn tiết. Không khai thác được gì từ ông, thực dân Pháp và Nam triều đưa ông ra Nghệ An để đối chất với các đồng chí mình; sau đó, chúng giải ông về giam cầm tại nhà lao Lao Bảo (Quảng Trị). Tại đây, ông đã tuyệt thực hơn 1 tuần và hy sinh vào ngày 4/4 năm Tân Hợi (tức ngày 02/5/1911).

     Trong quá trình chuẩn bị Hội thảo, Ban Tổ chức nhận được nhiều tham luận khoa học của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lịch sử, các cơ quan chuyên môn trong và ngoài huyện. Nội dung các tham luận tập trung làm rõ về truyền thống quê hương, gia đình, cuộc đời và sự nghiệp của chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển; đóng góp của ông với các phong trào đấu tranh yêu nước cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX mà nổi bật nhất là Nghĩa hội Quảng Nam do Trần Văn Dư khởi xướng và phong trào Duy Tân, Đông Du do Phan Bội Châu khởi xướng; việc phát huy truyền thống yêu nước từ tấm gương sáng của Đỗ Đăng Tuyển.

 Đồng chí Nguyễn Hảo, Bí thư Huyện uỷ phát biểu tại Hội thảo.

     Tổng kết Hội thảo, đồng chí Nguyễn Hảo, Bí thư Huyện uỷ nhấn mạnh: Hội thảo lần này là dịp để chúng ta tưởng nhớ, tri ân những đóng góp to lớn của chí sĩ Đỗ Đăng Tuyển, một trong những người đặt nền móng cho phong trào đấu tranh yêu nước trên mảnh đất Đại Lộc. Chúng ta bày tỏ lòng biết ơn về những cống hiến to lớn của ông đối với quê hương, đất nước, nguyện tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng, xây dựng quê hương Đại Lộc ngày càng giàu đẹp, văn minh.

                                                                                                   Nhật Duy