Cạnh tuyến ĐT609B, thuộc địa phận thôn Ái Mỹ, xã Đại An, huyện Đại Lộc, có một khu di tích cấp tỉnh tưởng niệm các liệt sĩ hy sinh trong trận đánh vào ngày 7.11.1967 - trận đánh kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng Mười Nga.

Năm 1967, tại Đại Lộc, Mỹ-ngụy lập đồn Chợ Cá (tức đồn C.A.P.1) nằm trên tuyến đường từ ngã tư Ái Nghĩa đi Quảng Huế (đường 104, nay là đường ĐT609B), là một trong những cứ điểm quan trọng nhằm bảo vệ quận lỵ Ái Nghĩa và căn cứ đồi 37 Ái Nghĩa. Đồng thời khống chế địa bàn rộng lớn từ Điện Bàn đi vùng B Đại Lộc, hòng ngăn cản các hoạt động của ta. Cũng trong năm đó, để chào mừng kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng Mười Nga, ta quyết tâm đánh tiêu diệt đồn Chợ Cá. Đêm 7.11.1967, Đại đội 2 thuộc Tiểu đoàn 1 (R20) Quảng Đà do Đại đội trưởng Tạ Phước Diêu chỉ huy, với sự tăng cường 2 khẩu ĐKZ 57, đã bí mật tiếp cận và bất ngờ nổ súng tiến công. Trận đánh diễn ra nhanh gọn, quân ta đã làm tê liệt toàn bộ cứ điểm này, thu 22 khẩu súng các loại… Khi hay tin đồn Chợ Cá bị tấn công, địch ở các căn cứ lân cận huy động máy bay, hỏa lực điên cuồng phản kích nhằm bao vây chặn đường rút để tiêu diệt sinh lực ta. Trước tình hình bất lợi đó, Đại đội trưởng Tạ Phước Diêu cùng một số chiến sĩ quyết tâm đánh cản đường tiến của địch để các chiến sĩ khác có điều kiện rút lui. Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác liệt, đã có 13 cán bộ, chiến sĩ của Đại đội 2 anh dũng hy sinh, trong đó có Đại đội trưởng Tạ Phước Diêu; ngoài ra có 2 người bị thương và bị địch bắt đưa đi mất tung tích. Thi thể các liệt sĩ bị địch chôn và xóa dấu tích.

Trận đánh tiêu diệt đồn Chợ Cá - chiến công vang dội chào mừng kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng Mười Nga - chẳng những tiêu hao sinh lực địch mà còn cổ vũ mạnh mẽ tinh thần, quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân dân ta. Các liệt sĩ ngã xuống nhưng máu đào đã tô thắm lá cờ vinh quang Tổ quốc. Sau hàng chục năm tổ chức tìm kiếm, đến năm 2007 đồng đội và nhân dân đã tìm được mộ chôn các liệt sĩ. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đại Lộc tổ chức trọng thể lễ truy điệu và cải táng hài cốt liệt sĩ vào Nghĩa trang liệt sĩ thị trấn Ái Nghĩa. Năm 2009, chính tại nơi các liệt sĩ hy sinh một khu tưởng niệm được xây dựng để tỏ lòng tri ân, đồng thời là nơi giáo dục lòng yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng cho tuổi trẻ. Cũng trong năm 2009, di tích lịch sử đồn Chợ Cá đã được UBND tỉnh xếp hạng di tích cấp tỉnh.

VÂN TRÌNH